ናዚዝም፤ ፋሺዝም፤ እና አፓርታይድ አንድም ሶስትም ናቸው

ናዚዝም፣ ፋሺዝም እና አፓርታይድ በ20ኛው ክፍለ ዘመን ታሪክ ውስጥ ጉልህ የሆኑ ርእዩተ-ዓለማዊ ልዩነት ያላቸው ሶስት የተለያዩ አስተሳሰቦች እና ሥርዓቶች ናቸው። ምንም እንኳን አንዳንድ ተመሳሳይነት ቢኖራቸውም፣ በተለይም በጨቋኝነታቸው እና በአምባገነናዊ ባህሪያቸው፣ በአመጣጣቸው፣ በዓላማቸው እና በአፈፃፀማቸው መሰረታዊ ልዩነቶች አሏቸው።

ተመሳሳይነታቸው  

የአገዛዝ ስልት፡ ሦስቱም አስተሳሰቦች በመሠረቱ ፈላጭ ቆራጭ፣ በአንድ ፓርቲ ወይም መሪ ውስጥ ሥልጣንን ያማከለ እና የግለሰብን ነፃነትና የተለይም የፖለቲካ አመለካከትን ነፃ ሀሳብን የመግለጽ መብትን በእጅጉ የሚገድቡ ናቸው።

ብሔርተኝነት፡ ናዚዝም እና ፋሺዝም ሁለቱም በብሔረተኝነት ላይ አጽንዖት ያደርጋሉ።፡ ምንም እንኳን የብሔር ፍቺዎች ቢለያዩም፣ ናዚዝም በዘር ንፅህና ላይ ያተኩራል፣ ፋሺዝም ደግሞ በብሔራዊ ጥንካሬ እና አንድነት ስም አምባገነንነት ላይ ያተኩራል።

በመድልዎና አግላይነት፡- የሶስቱም ርዕዮተ-ዓለማዊ አመለካከት በአግላይነት መርሆች ላይ የተመሰረተ ሲሆን የተወሰኑ የህብተሰብ ክፍሎች ላይ ያነጣጠረና ብሎም የተገለሉበት እና የታፈኑበት ነው።

ናዚዝም – አይሁዶችን እና ሌሎች አናሳዎችን ለማጥፋት ኢላማ አድርጓል;

ፋሺዝም – በአንባገነንነት ላይ እና የስራአቱ ታማኝነት ላይ መሰረት ያደረገን ተዋረዳዊ ማህበረሰብን አስፋፍቷል።

አፓርታይድ – የዘርን በቆዳ ቀለም መለያየትን እና ነጮች ደቡብ አፍሪካውያን ነጮች ባልሆኑ ደቡብ አፍሪካውያን ላይ ይበልጥ የበላይ እንዲሆኑ አድርጓል።

በቁጥጥርና አፈና፡ ሶስቱም ያገዛዝ መንገዶች የዜጎችን  አጠቃላይ ህይውትን ቁጥጥርና አፈናን ተጠቅመው ስልጣናቸውን ለማስጠበቅ፣ ሀሳብን በነጻ መግለጽን በመከልከል (ሳንሱርን)፣ ፕሮፓጋንዳና  ፖሊስ ወይም ወታደራዊ ሃይሎችን በመጠቀም ተቃውሞን ለመጨፍለቅ ይጠቀሙበት ነበር።

ልዩነቶቻቸው

ርዕዮተ ዓለማዊ መሰረቶች፡

ናዚዝም፡- በዘር ንፅህና፣ ፀረ-ሰመቲዝም እና በ”አሪያን” ዘር የበላይነት ላይ ከፍተኛ ትኩረት ያለው የፋሺዝም አይነት ነው። በጀርመን በአዶልፍ ሂትለር የአንድ ዘር ብቻ የሆነች ሀገር ለመፍጠር ፈልጎ  በወሰደው እጅግ ሰቅጣጭና አሳዛኝ ድርጊት  በሆነው የሆሎኮስት ተጠያቂ ነበር።

ፋሺዝም፡ ከጣሊያን በቤኒቶ ሙሶሎኒ የመነጨ፣ የተማከለ  ወታደራዊ ሃይል እና አምባገነናዊ አገዛዝን የሚያጎላ እና የሃሳብ ልዩነትን የሚጨፈልቅ እንዲሁም በብሄራዊ አንድነትን እና በግለሰብ መብቶች ስም አምባገነንነትን የሚያጎለብት ነው። ከናዚዝም የሚለይውም በተለየ የዘር ርዕዮተ ዓለምን በባህሪው አለማስቀደሙ ነው።

አፓርታይድ፡ በተለይ በደቡብ አፍሪካ ከ1948 እስከ 1990ዎቹ መጀመሪያ ድረስ ተቋማዊ በቆዳ ቀልም ልዩነት፤ በዘረኝነት እና አድልዎን መሰረት ያደረገ ስርዓት ነበር።  እንደ ፋሺዝም ወይም ናዚዝም ካሉ የተለየ ርዕዮተ ዓለማዊ እንቅስቃሴ የመነጨ ሳይሆን በደቡብ አፍሪካ ያለውን ሁሉንም የሕይወት ዘርፎች የሚነካ በቆዳ ቀለም በዘር እና ዜጎችን የመለያየት ፖሊሲ በህገመንግስት ውስጥ ቀርፆ የቆየ ስረአት ነበር።

ጂኦግራፊያዊ እና ባህላዊ አውድ

– ናዚዝም ከአንደኛው የዓለም ጦርነት በኋላ ከጀርመን አጠቃላይ ሁኔታ ጋር በእጅጉ የተቆራኘ፣ ኢኮኖሚያዊ ሁኔታውን እና በተለይም ከቬርሳይ ስምምነት በኋላ ብሄራዊ ውርደትን ጨምሮ በፈጠረው ሁኔታ ምክንያት ለጀርመን የተለየ መጥፎ የታሪክ መዕራፍ የፈጠረ ነበር።

– ፋሺዝም ሥሩን ጣሊያን ውስጥ ተክሎ በዓለም ዙሪያ በተለያዩ እንቅስቃሴዎች ላይ ተጽዕኖ አሳድሯል ፣ ግን መሠረታዊ መርሆዎቹ እንደ ሃገሮች ሁኔታ መጠነኛ ልዩነቶችን አሳይቷል።

– አፓርታይድ ከናዝዝምና ከፋሺዝም የሚለየው በልዩ ሁኔታ ደቡብ አፍሪካዊ በመሆኑ ነበር፣ በሀገሪቱ የቅኝ ግዛት ታሪክ ጋር አብሮ በተለይም በጥቁር ደቡብ አፍሪካዊያን ማህበረሰብ መዋቅሮች ውስጥ አሉታዊ ተፀዕ በሆነ መንገድ ስር የሰደደ ነበር።

በግቦች እና የትግበራዎች አፈጻጸም

– የናዚዝም ግብና አላማ አይሁዶችን እና ሌሎች “የበታች” ተብለው የሚታሰቡ ቡድኖችን በማጥፋት የዘር ተዋረድ ላይ የተመሰረተ አዲስ ሥርዓት ለመመስረት ነበር።

– የፋሺዝም ግብና አላማ ደግሞ ሙሉ ህብረተሰብ በመንግስት ቁጥጥር ስር በመንቀሳቀስ ግዛት መስፋፋትን እና የሀገር አንድነትን በማጉላት አምባገነን ሀገር ለመፍጠር ያለመ ነበር።

– በአንጻሩ አፓርታይድ በደቡብ አፍሪካ በዘር መለያየት እና ነጭ ያልሆኑ ደቡብ አፍሪካውያንን መብት በማሳጣት የነጮች የበላይነት የተረጋገጠበት ስራአት መፍጠርና ማስቀጠል ሲሆን የናዚዝም እና የፋሺዝም መገለጫ የሆነውን አለምአቀፋዊ ተፅእኖ ወይም ርዕዮተ ዓለም ወደ ሌሎች የዓለም ክፍሎች ጭምር ለማስፋፋት ያለመ  ግን አልነበረም።

እነዚህ ልዩነቶች የእያንዳንዱን ስርዓት ልዩ ገፅታዎች ያጎላሉ።  ምንም እንኳን የጋራ የአገዛዝ እና የአድልዎ ገፅታዎች ቢኖራቸውም የእያንዳንዳቸው ትሩፋት በማህበረሰባቸው እና በአለም ዓቀፍ ደረጃ ከፍተኛ እና ዘላቂ ተጽእኖ በማሳደሩ በሰብአዊ መብቶች፣ በዲሞክራሲ እና በመሰል አፋኝ አስተሳሰቦች ላይ ጥንቃቄ ማድረግን በተመለከተ ቀጣይ ውይይቶች እንዲደረጉ አድርጓል።

ናዚዝም፣ ፋሺዝም እና አፓርታይድ በፊትም ይሁን በአሁኑ ጊዜ በማህበራዊ ትስስር ላይ ያሳደሩት ወይም እስከ አሁንም ድረስ የሚያሳድሩት ተጽዕኖ ጥልቅ ነው።፡ ዘርፈ ብዙ ሆኖ በሚሊዮኖች የሚቆጠሩ ህይወትን የሚጎዳ እና የሀገሮችን እና የአለም አቀፍ ግንኙነቶችን አካሄድ የሚንድ ወይም የሚቀርጽ ነው። የናዚዝም፣ የፋሺዝም እና የአፓርታይድ ትሩፋቶች አሁን ባለው የማህበረሰብ መዋቅር፣ የፖለቲካ ንግግርና በማህበረሰቦች የጋራ ትውፊት፡ ባህል፡ ህይወት፤ ለዘመናት ተጋርተው ባቆዩአቸው አንድነትን የጋራ እሴቶችና ታሪክ  ላይ ተጽእኖ ማሳደሩን ቀጥለዋል።

የናዚዝም ተጽእኖ

የጅምላ ጭፍጨፋ እና የጦር ወንጀሎች፡- የስድስት ሚሊዮን አይሁዶች እና ሌሎች “የማይፈለጉ” ተብለው በሚሊዮኖች የሚቆጠሩ ሰዎች ማጥፋት በሰው ልጅ ላይ የማይሽር ጠባሳ ጥሏል። እልቂቱ ያልተቆጠበ ጥላቻ እና ጭፍን ጥላቻ የሚያስከትለውን መዘዝ እንደ አሳዛኝ ማስታወሻ ሆኖ በማገልገል ላይ ይገኛል። በሆሎኮስት ትምህርት እና መታሰቢያነት “በፍፁም ዳግም” ለማረጋገጥ ሰፊ ጥረት አድርጓል። እንደአለመታደለ ሆኖ ይህ አስከፊ ታሪክ በተለያዩ መንገድ እንደገና እተከሰተና በመጠንና በአይንቱ ልዩነት ሊኖረው ቢችልም በአፈፃጸም ግን የጎላ ተመሳሳይነት ማስተዋል ተችሏል።

ሁለተኛው የዓለም ጦርነት፡ የናዚዝም ጨካኝ መስፋፋት የሁለተኛውን የዓለም ጦርነት እንዲቀሰቀስና፣ በአስር ሚሊዮኖች ለሚቆጠሩ ሰዎች ሞት እና ከፍተኛ ውድመት አስከትሏል። ጦርነቱ ዓለም አቀፋዊ የፖለቲካ ምህዳርን በመቀየር ወደ ቀዝቃዛው ጦርነት፣ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት መመስረት እና የሰብአዊ መብቶችን ማስጠበቂያ ህጎችን እስከማውጣት ገፋፍቶታል።

ድህረ-ጀርመን እና አውሮፓ፡ ጀርመንን በቀዝቃዛው ጦርነት ወቅት ናዚዝምን ህገወጥ በማድረግ፣ ዲሞክራሲያዊ ስርዓት በመገንባት መሰረታዊ ለውጥ እንድታደርግ አስገድዷታል። ስለሆነም የአውሮፓ ህብረት ቀደምት መሪዎች ወደፊት ግጭቶችን ለመከላከል ባላቸው ፍላጎት በኢኮኖሚ እና በፖለቲካዊ ውህደት መፍጠር ሁኔታው ከፈጠረው አስገርዳጅነት ውስጥ ሊጠቀሱ የሚችሉ ናቸው።

የፋሺዝም ተጽእኖ

የስልጣን ሞዴሎች፡ በጣሊያን ውስጥ የነበረው ፋሺዝም በአለም አቀፍ ደረጃ ለተለያዩ አምባገነን መንግስታት ተምሳሌት በመሆን ተጽኖውን ከአውሮፓ አልፎ በማስፋፋት ለምሳሌ በሀገራችን በኢትዮጵያ በተደጋጋሚ የተደረገውና በጀግኖች አያቶቻችን ቆራጥ ተጋድሎ የከሸፍውን ኢትዮጵያውያንን አልፎ ለአፍሪካውያንና በአለም ላይ በወቅቱ በቅኝ አገዛዝ ስር ለነበሩ ሁሉ የነጻነት ትምሳሌ በመሆን ሲታወስ ይሚኖረውን ሁኔታ ቢፈጥርም በወቅቱ በፋሺዝም ለሚፈጠሩ ጦርነቶች የፋሺዝም መለያ በመሆን አገልግሏል።

ፋሽዝም በወቅቱ በአለም አቀፍ ደረጃ በተለያየ መልኩ የተደገፈ የዜጎች ብሄራዊ ስሜትን በመቀስቅስና የብሔራዊነት አባውራ በመምሰልን ራስን የብሔራዊ አንድነት ተቆርቋሪ መስሎ በመታየትን እና በሌላ በኩል ደግም ተቃዋሚዎችን ስለብሔራው አንድነት ይሚሰብኩትን በማፈን ወደ ማጎሪያ ስፍራዎች በመወርውር ለስልጣን ብቸኛና አዋጭ መንገድ ፋሽዝም እንደሆነ አድርጎ ለማሳየት ሞክሯል።

ፀረ-ፋሺስት ተቃውሞን እና የነጻ የመውጣት ተጋድሎ፡ በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወቅት ከፋሽስት መንግስታት ጋር የተደረገው ጦርነት በብዙ ሀገራት ጠንካራ የተቃውሞን እንቅስቃሴን አበረታቷል። ይህ ተቃውሞ ከጦርነቱ በኋላ በተደረገው የዲሞክራሲና የነጻነት ንቅናቄ በቅኝ ግዛት ስር ለነበሩ ህዝቦች የነጻነት ተጋድሎው እንዲስፋፋ በማድረግ ለነጻነት ትግሎችን በማነሳሳት ጉልህ ሚና ተጫውቷል።

ፖለቲካዊ ንግግሮች፡ “ፋሺስት” የሚለው ቃል በፖለቲካዊ ንግግሮች ውስጥ ጉልህ ቦታ አለው።፡ ብዙ ጊዜ አምባገነናዊ ዝንባሌዎችን እና አፋኝ ፖሊሲዎችን ለማውገዝ ይጠቅማል። የፋሺዝም ልምድ በብዙ ዲሞክራሲያዊ አገሮች ውስጥ ከፍተኛ ግንዛቤና መነቃቃት እንዲፈጠር እና ይፋሽዝም ርዕዮተ ዓለምን ተቀባይነት እንዳይኖረው የማይናቅ አስተዋጻኦ አድርጓል።

የአፓርታይድ ተጽእኖ

የዘር አለመመጣጠን፡- አፓርታይድ ተቋማዊ የሆነ የዘር እኩልነት፣ ውጤቱም ዛሬም በደቡብ አፍሪካ በኢኮኖሚ ልዩነት፣ በማህበራዊ መለያየት እና በትምህርት መለያየት ይታያል። የአፓርታይድ ስርዓት ቢያበቃም ሀገሪቱ በትሩፋት ትግሏን ቀጥላ ለእርቅ እና ለእኩልነት እየሰራች ነው።

ዓለም አቀፋዊ ፀረ-አፓርታይድ ንቅናቄ፡- ከአፓርታይድ ጋር የተካሄደው ትግል ዓለም አቀፍ ትብብርን ያጎናጸፈ ሲሆን ይህም በዘረኛው በደቡብ አፍሪካ ላይ ሰፊ ውግዘት፣ የኢኮኖሚና ዲፕሎማሲያዊ ማዕቀብ አስከተሎ ነበር። ይህም የአለም አቀፋዊ እንቅስቃሴን ሃይል እና የሉዓላዊ ሀገራትን የውስጥ ፖሊሲዎች ላይ ተጽእኖ ማሳደሩን አሳይቷል።

ወደ ዲሞክራሲ መሸጋገር፡ ደቡብ አፍሪካ ከአፓርታይድ ወደ ዴሞክራሲያዊ ማህበረሰብ በኔልሰን ማንዴላ መሸጋገሯ የእርቅና የሰላም ግንባታ የተስፋ ብርሃን ሆኖ ማለፍን ታሪከ ዘግቦት አልፏል። የይቅር ባይነት ሃይል፣ የዲሞክራሲ ተቋማት አስፈላጊነት እና ስር የሰደደ መከፋፈልን በመፍታት ፈተናዎች ላይም ትምህርት ሰጥቷል።

በህብረተሰ የጋራ እሴትን የኖረ ተሥስር ላይ ያስከተለው ተጽእኖ

የናዚዝም፣ የፋሺዝም እና የአፓርታይድ ትሩፋቶች በዓለም አቀፍ ደረጃ በህብረተሰቡ ማህበራዊ ትስስር ላይ ተጽእኖ ማሳደሩን ቀጥለዋል። ስለ አለመቻቻል፣ ፈላጭ ቆራጭነት እና ዘረኝነት አደጋዎች እንደ ማስጠንቀቂያ ሆነው እንድናያቸውም ያገለግላሉ።

የእነዚህን የተሳሳቱ አስተሳሰቦች ቅሪቶች ለመፍታት ከሚደረገው ጥረት ውስጥ ስለ ታሪካዊ ኢፍትሃዊነት ትምህርት፣ በሀቅ የተጎጂዎችን መታሰቢያ እና ለእኩልነት እና ለሰብአዊ መብት መከበር ቀጣይነት ያለውን ትግል ያካትታል። እነዚህ የታሪክ ልምምዶች በብሔራዊነት፣ በዴሞክራሲ እና በመድብለ ባሕላዊ ጉዳዮች ላይ ወቅታዊ ክርክሮችን ያሳታውሳሉ፣ ይህም ተመሳሳይ አሉታዊ ውጤታ ሊፈጥሩ ያሚችሉ አስተሳሰቦችን ዳግም እንዳያንሰራራ ጥንቃቄ ማድረግ አስፈላጊ መሆኑን አጉልቶ ያሳያል። እነዚህን ጨቋኝ ሥርዓቶች በመጋፈጥ የምናገኘው ትምህርት ፍትሃዊና ሁሉን አቀፍ ማህበረሰብን የማስቀጠል አስፈላጊነትን በጋራ ለመረዳት አስተዋፅዖ ያደርጋል።

የናዚዝም፣ የፋሺዝም እና የአፓርታይድ ርዕዮተ ዓለም ማስፋፋት መልእክታቸውን ለማሰራጨት፣ ሥልጣንን ለማጠናከር እና አሰቃቂ ድርጊቶችን ለመፈጸም የተለያዩ ዘዴዎችን በሚጠቀሙ የካሪዝማቲክ መሪዎች እና ፕሮፓጋንዳ ባለሙያዎች ላይ ተመርኩዞ ነበር። እነዚህ አኃዞች እና ስልቶቻቸው የአስተሳሰብ ተፅእኖዎችን እና በአገዛዛቸው የተፈጸሙትን አስከፊ ወንጀሎች በመቅረጽ ረገድ ወሳኝ ሚና ተጫውተዋል።

የናዚዝም ፕሮፓጋንዳ አራማጆች

ጆሴፍ ጎብልስ፡ በናዚ ጀርመን የራይክ ፕሮፓጋንዳ ሚኒስትር ሆኖ ጎብልስ የናዚን ርዕዮተ ዓለም በማስፋፋት ረገድ ትልቅ ሚና ነበረው። የእሱ ዘዴዎች ሚዲያዎችን (ሬዲዮ፣ ፊልም እና ፕሬስ) ፀረ ሴማዊ ፕሮፓጋንዳ ማሰራጨት፣ የአሪያን አፈ ታሪክ ማወደስ እና ሂትለርን እንደ መሲሃዊ ሰው ማስተዋወቅን ያጠቃልላል። በትምህርት ስርአት ላይ ፕሮፓጋንዳ መጠቀሙ ወጣቶችን በማስተማር በናዚ ርዕዮተ ዓለሞች ላይ ሥር የሰደደ እምነት እንዲፈጠር አድርጓል።

አዶልፍ ሂትለር፡ ሂትለር እራሱ የፕሮፓጋንዳ አራማጅ ነበር፣ የአፍ መፍቻ ብቃቱን እና በአስመሳይነት ወደር የለሽ አቅራረቡን የአስመሳይነት ስልቱን ተጠቅሞ በወቅቱ የነበርውን የመንገስትና መንግስታዊ ያልሆኑ የህዝብ መገናኛዎች በመትጠቀም፣ በአይሁዶች እና በሌሎች “የማይፈለጉ” ብሎ በሰየማቸው ላይ ጥላቻን በመዝራት እና የጀርመንን ህዝብ በአርያን የበላይነት እና በግዛት መስፋፋት ላይ ያለውን ራዕይ በማሰለፍ የጀርመንን ህዝብ በማስተባበር አጥፊ ተለዕኮውን ለማስፈጸም ችላል። .

የፋሺዝም ፕሮፓጋንዳ አራማጆች

ቤኒቶ ሙሶሎኒ፡ የፋሺዝም መስራች ሙሶሎኒ የጣሊያን አንድነትና ጥንካሬ መገለጫ የሆነውን ምስሉን ለማስተዋወቅ ህዝባዊ ስብሰባዎችን፣ ንግግሮችን እና የፕሬስ ቁጥጥርን ተጠቅሟል። የፋሽስቱ አገዛዝ ለመንግስት ታማኝነትን እንደዋና መመዘኛ ለማጎልበት እና ተቃውሞን ለማፈን በሙሶሎኒ ዙሪያ ተምሳሌታዊነትን፣ የጅምላ ሰልፍን እና የስብዕና አምልኮን ተጠቅሟል።

ጆቫኒ ጀንታይል፡ ብዙ ጊዜ “የፋሺዝም ፈላስፋ” እየተባለ የሚጠራው አህዛብ ለፋሽስታዊ ርዕዮተ ዓለም ምሁራዊ መሰረት የሰጠው በጽሑፎቹ እና የግለሰቦች ፍላጎት በብሔር ፍላጎት የሚገዛበትን አምባገነናዊ መንግሥት በማስተዋወቅ ነበር።

የአፓርታይድ ፕሮፓጋንዳ አራማጆች

ሄንድሪክ ቨርዎርድ፡- “የአፓርታይድ አርክቴክት” በመባል የሚታወቀው ቬርዎርድ የደቡብ አፍሪካ ጠቅላይ ሚኒስትር በመሆን የአፓርታይድ ፖሊሲዎችን በመቅረጽ እና በመተግበር ረገድ ትልቅ ሚና ነበረው። መንግስታዊ መዋቅርን፣ ትምህርትን እና ሚዲያን ተጠቅሞ የዘር መለያየትን በማስፋፋት እና በደቡብ አፍሪካ ነጭ ያልሆኑ ዜጎች ላይ የሚደርሰውን ጭቆና ስርዓትና ለነጮን የኢኮኖሚ የበላይነት ይሚሆን ልማት ለማስቀጠል ሄንድሪክ ቨርዎርድ አመራር አስፈላጊ ሆኖ ተገኝቷል።

ብሔራዊ ፓርቲ፡ በ1948 ዓ.ም ወደ ስልጣን የመጣውና አፓርታይድን መደበኛ ያደረገው ብሄራዊ ፓርቲ ‘ብሄራዊ ፓርቲ’ በማለት በመሰየም የዘር ፖለቲካቸውን ምክንያታዊ ለማድረግ ፕሮፓጋንዳ በመጠቀም በወቅቱ በነበሩ ፀረ-አፓርታይድ ድርጅቶች ውስጥ  ሰርጎ በመግባትና በተማሳሳይ ፀረ-አፓርታይድ ድርጅቶችም ሆኑ ገለሰቦች ስርገው እንዳይገቡ  ለመከላከል እና የጎሳ ንፅህናን ለማስጠበቅ ብሔራዊ ፓርቲ መጠቀም ወሳኝ እንደሆኑ አድርጎ ገልጿል። ተቃዋሚዎችን ለማፈን እና የልዩነት አገዛዝን ለማስጠበቅ መረጃን በሳንሱር እና በመንግስት ሚዲያዎች በመቆጣጠር አላማቸውን ለማስፈጸም ችለዋል።

ጥቅም ላይ የዋሉ ዘዴዎች

በእነዚህ ስርዓቶች ውስጥ ያሉ የፕሮፓጋንዳ ሰዎች ብዙ የተለመዱ ዘዴዎችን ተጠቅመዋል-

መገናኛ ብዙሃን እና የሳንሱር ቁጥጥር፡- ፕሬሱን፣ ሬዲዮን እና በኋላ ቴሌቪዥንን በመቆጣጠር  የህዝብን አመለካከት በሚፈልጉት መንገድ ሊቀርጹ፣ አስተሳሰባቸውንና የማደናገሪያ የውሸት ትረካቸውን ሊያሰራጩ እና ተቃራኒ አመለካከቶችን ማፈን ይችላሉ።

የምልክት እና የጅምላ ሰልፎች አጠቃቀም፡ ለአለአማቸው የማይሰማማ ባንዲራዎች፣ የአንድነት ምልክቶችን፡ ዩኒፎርሞች እና የተቀናጁ ህዝባዊ ሰልፎች በተከታዮች በመከልከል፡ የእነሱን አላማ አስፈጻሚዎችን ግን ሁለገብ ተብብርና ቅንጀት በምፍጠር በደጋፊዎቻቸው መካከል የአንድነት እና የጥንካሬ ስሜት ለመፍጠር፣ ጠላቶች የሚሉዋቸውን ከየነሱ በተጻራሪው የተልየ አመላካከት ወይም ሃሳብ ያላቸውን እያጋጩ ለሚዲያ ፍጆታ በተዘጋጀ መልኩ ሀገርን ወይም ዘርን እያወደሱ ነበር።

የትምህርት እና የወጣቶች አደረጃጀቶች፡ ወጣቶችን በትምህርት እና በወጣቶች አደረጃጀቶች በመፍጠር ትምህርትን ከሚያራምዱት ፖለቲካ አንጻር በመቅረጽ ለራሳቸው ግብ በቀጣይነት በመሳርያነት ለመጠቀም በሚያስችል መንገድ በማዘጋጀትና የብሄራዊ ጥቅምን ያተኮረ መድበኛ ተምህርት በመንሳትን በማገድ ተጠቅመውበታል(ለምሳሌ የሂትለር ወጣቶች፣ ፋሽስት ወጣቶች) ማስተማር ለቀጣዩ ትውልድ አስተሳሰቦች እንዲተላለፉ አድርጓል።

የጠላት ምስሎች መፍጠር፡ እነዚህ ሂትለር በጠላትነት የፈረጃቸውን (አይሁዶችን፣ የፖለቲካ ተቃዋሚዎችን፣ አናሳ ዘርን) በማንነታቸው በማጥላላትን እና በማንቋሸሽ ተግባራቸውን እና ፖሊሲያቸውን የሚፈልጉትን ለማስፈጸም በሚያመቻቸው መንግድ በመቃያየርና ፍርሃትን በመጠቀም የህዝብ ድጋፍን ማሰባሰብ የተካኑ ነበሩ።

የስብዕና ባሕል፡ መሪዎችን ወደ መለኮታዊ ደረጃ ከፍ ማድረግ ታማኝነታቸውን እና ለራዕያቸው መታዘዝን ያረጋገጠ ሲሆን መሪው ብዙ ጊዜ እንደ ሀገር አዳኝ ይገልጽ ነበር።

እነዚህ ዘዴዎች ተደማምረው የጥላቻ አስተሳሰቦች እንዲስፋፉ የሚያግዙ፣ የእንሱን አፍራሽ ሃሳብ ያልተቀበሉት ግን ጠላቶች ብለው ይፈርጇቸውን ከሰብዓዊነት የሚያርቁና በእነዚህ መንግስታት የተፈጸሙትን ግፍ የሚያፀድቁ ኃይለኛ የፕሮፓጋንዳ ስልቶችን ፈጠሩ። የእነዚህ ስልቶች ውጤታማነት ወሳኝ የሚዲያ እውቀት፣ የተለያዩ የመረጃ ምንጮች፣ የመናገር እና የፕሬስ ነፃነትን በመጠበቅ ተቃራኒ አስተሳሰቦችን ለመከላከል አስፈላጊነቱን በተግባር አረጋግጠዋል።

ከዚህ በላይ ለማስታውስ እንደተሞከረው ሆሉ ታሪክ ራሷን እይደገመች እንዳይሆን ስጋት አለኝ። ስለሆንም ይህ የታሪክ መርጃ በሀጋራችን ተከስቷል ካለን በአስቸኳይ ይሚቆምበትን ወይም እንዳይክሰት ይምንችለውን ሁሉ ማድረግ የዜግነት ግዴታችን ነው እላልሁ።

ለሃገርን ለወገን የሚጠቅም ስራ ለነገ የማይባል ስልሆነ የምንችለውን እንድርግ፡

ፈጣሪ ሀገራችን ላይ ሰላም ያውርድ ሰላሟን ያምጣልን አንድነቷንም ይጠብቅልን።